تنبلی چشم یک نوع اختلال چشمی شایع در بین کودکان است که در بیشتر موارد در یک چشم ایجاد می شود و در همان سنین پایین کودکی بایستی درمان شود، در غیر این صورت منجر به مشکلات جدی غیر قابل جبرانی خواهد شد.
در سال جاری که به دلیل شرایط کرونا مدارس زودتر بازگشایی شده است و کودکان پیش دبستانی و اول و دوم ابتدایی بایستی چکاپ بینایی شومد در خصوص تنبلی چشم صحبت کنم
همانطور که می داننید کودک باید از زمان تولد به طور دوره ای و مرتب مورد چکاپ بدنی و چشمی قرار بگیرد، متاسفانه تنبلی چشم علائم خاصی ندارد و از نظر ظاهری در چشمان فرزندتان تغییری احساس نمی کنید اما اگر دچار تنبلی چشم باشد پزشک با ترفندهای خاصی در چکا های دوره ای متجه این اختلال در او خواهد شد و نسبت به درمان او اقذام خواهد کرد.
در این مقاله قصد دارم در خصوص دلایل ایجاد تنبلی چشم و روش های درمان آن صحبت کنم .
با من تا پایان مقاله همراه باشید
آمبلیوپی یا تنبلی چشم چیست؟
تنبلی چشم یا همان آمبلیوپی یک اختلال بینایی است که در یک چشم ایجاد می شود و شاید به ظاهر آن چشم کاملن سالم و بدون مشکل به نظر بیاید اما در واقع این اختلال باعث کاهش دید مرکزی می شود که حتی با عینک طبی هم، دید فرد تکمیل نمی شود و عینک فقط نقش کمکی دارد.
زمانی که دید یکی از چشم ها سالم و بدون مشکل باشد اما آن چشم دیگر دچار ضعف بینایی باشد، به تدریج آن چشم مبتلا به ضعف بینایی، دچار تنبلی خواهد شد.
این اختلال معمولن در بین ۲ تا ۳ درصد از کودکان وجود دارد که بهترین موقع برای درمان این اختلال، دوران نوزادی یا اوایل کودکی می باشد.
آمبلیوپی با اینکه در بیشتر موارد در یک چشم به وجود می آید، اما ممکن است در موارد نادری هر دو چشم به طور همزمان دچار این اختلال شوند.
علت ابتلا به تنبلی چشم چیست؟
معمولن زمانی که در عملکرد طبیعی چشم ها اختلال ایجاد شود و سطح بینایی به طور کامل، تکامل نیابد، فرد دچار آمبلیوپی خواهد شد. البته تنبلی چشم در افراد زیادی می تواند ریشه ی موروثی داشته باشد.
به طور کل علت ابتلا به این اختلال چشمی به سه دسته تقسیم می شود که عبارتند از:
اختلالات بینایی انکساری
در مقالات گذشته چندین بار در خصوص عیوب انکساری صحبت کرده ام و گفتم که عیوب انکساری شامل: دوربینی، نزدیک بینی و آستیگماتیسم می شود که یا استفاده از عینک و یا لنز چشم طبی درمان می شود.
تنبلی چشم بر اثر اختلالات انکساری هنگامی رخ می دهد که یکی از چشم ها سالم باشد و دیگری به یکی از عیوب انکساری مبتلا شده باشد.
در مورد دیگر که عیوب انکساری منجر به اختلال آمبلیوپی می شود، زمانیست که هر دو چشم ضعیف باشند اما بین نمره های چشم اختلاف زیادی وجود داشته باشد، که در این حالت چشم ضعیف تر دچار تنبلی خواهد شد.
اگر عیوب انکساری در هر دو چشم شدید باشد، آن زمان ممکن است هر دو چشم به تنبلی دچار شوند که تشخیص این نوع آمبلیوپی کار آسانی نیست، به این خاطر که حالت چشم ها کاملن طبیعی می باشد و به ظاهر، دید فرزندمان مشکلی ندارد.
بسته شدن راه های بینایی
مواردی که به عنوان عوامل مسدود کننده ی راه بینایی می توان به ان ها اشاره کرد شامل: آب مروارید، کدورت قرنیه، افتادگی پلک و… می شود. متاسفانه این عوامل باعث ابتلا به شدید ترین نوع تنبلی چشم یا آمبلیوپی می شود.
اختلال لوچی چشم یا استرابیسم
این مشکل اغلب در کودکانی که دچار لوچی و انحراف شدید چشمی هستند،بسیار شایع است چون کودک برای اینکه مشکل دوبینی خود را رفع کند از آن چشمی که بینایی بهتری دارد کمک می گیرد و به همین دلیل بینایی چشم انحراف یافته تکامل نمی باید و باعث ایجاد تنبلی چشم می شود.
روش های تشخیص آمبلیوپی ؟
متاسفانه این اختلال بینایی به سادگی قابل تشخیص نیست به این خاطر که چشم ها از دید ما کاملا سالم است و هیچ نوع مشکل و اختلالی در آن دیده نمی شود و فرزند شما از دید خود شکایتی ندارد و شما نمی توانید متوجه مشکل او شوید.
بررسی تنبلی چشم در کودکان حتی برای چشم پزشکان نیز کار ساده ای نیست به این خاطر که آن ها بایستی طبق اختلاف قدرت بینایی بین دو چشم و کاهش بینایی هر دو چشم این اختلال را تشخیص دهند.
این کار برای کودکان به این صورت است که پزشک به وسیله راه های خاصی مانند ارزیاببی وضعیت تمرکز و دنبال کردن وسایل با یک چشم به گونه ای که یک چشم بسته باشد، قدرت بینایی او را اندازه گیری می کند و میزان آن را تخمین می زند.
البته لازم به ذکر است که همیشه هم ضعف و کاهش بینایی در یک چشم نمی تواند به معنی آمبلیوپی باشد و با تجویز عینک این مشکل رفع خواهد شد.
کاهش بینایی می تواند بر اثر بیماری های دیگری مثل تومور چشمی، عفونت، آب مروارید و دیگر اختلالات بینایی به وجود بیاید که با تشخیص درست قابل درمان خواهد بود.
درمان تنبلی چشم چگونه است؟ آیا تنبلی چشم درمان قطعی دارد؟
تا اینجا گفتیم تنبلی چشم به این دلیل ایجاد می شود که یک چشم دارای ضعف بینایی است و چشم دیگر سالم است و وقتی کودک برای بهتر دیدن بیشتر از چشم سالم خود کمک می گیرد آن چشمی که دارای ضعف بینایی است دچار تنبلی می شود.
روش ستن چشم با پوشش چشمی
پزشک برای درمان آمبلیوپی از روش بسیتن چشم ضعیف با پوشش چشمی استفاده می کند. برای اینکه آن چشم درمان شود باید به کودک بیاموزیم که از چشم ضعیف تر خود نیز برای بهتر دیدن استفاده کند برای این کار هم در بیشتر موارد از یک پوشش چشمی استفاده می کنند و چشم را می بندند.
این پوشش چشمی بایستی به مدت چند هفته یا چند ماه روی چشم گذاشته شود تا تنبلی چشم درمان شود، این روش به عنوان موثرترین روش درمان آمبلیوپی شناخته شده است.
پزشکان در بعضی مواقع، زمانی که تنبلی چشم درمان شد برای اینکه از برگشت این اختلال جلوگیری کنند، گذاشتن پوشش چشمی را تا مدت ها الزمی می دانند.
روش فعال درمان
یکی دگیر از روش های درمان تنبلی چشم این است که چشم مبتلا به آمبلیوپی را تحریک و فعال کنند که به این روش اصطلاحا (فعال درمان) گفته می شود که فقط در کلینیک ارتوپتیک و مطب چشم پزشکی انجام می شود که با تکرار این جلسات این اختلال درمان خواهد شد.
برطرف کردن بیماری های چشمی در قدم اول
توجه داشته باشید قبل از اینکه بخواهیم تنبلی چشم کودک خود را درمان کنیم ابتدا بایستی بدانیم که فرزندمان دچار اختلالات بینایی (عیوب انکساری، آب مروارید و…) دیگری هست یا خیر و در صورتی که جواب مثبت است اول از همه باید آن ها درمان شوند و بعد به سراغ درمان تنبلی چشم برویم.
نکته:
والدین گرامی این را در نظر داشته باشید که درمان تنبلی که به دلیل بسته شدن مسیر بینایی صورت گرفته است فقط در زمانی انجام پذیر است که به موقع تشخیص داده شود و علت ابتلا به آن در ۲ تا ۳ ماهگی نوزاد مشخص شود.
در نتیجه باید گفت مواردی که در درمان تنبلی چشم بسیار تاثیر گذار است عبارتند از:
- تشخیص به موقع و زود هنگام در سنین پایین برای اقدام به درمان
- شدت آمبیلوپی
- تشخیص علت ابتلا به تنبلی چشم
عوارض درمان نکردن تنبلی چشم؟
با عدم رعایت چکاپ به موقع برای بررسی وضعیت سلامت چشمان فرزندتان، ممکن است پزشک به موقع متوجه این اختلال در او نشود که این مساله می تواند در آینده برای او بسیار مشکل ساز باشد.
برخی از عوارض ناشی ازعدم درمان تنبلی چشم عبارتند از:
- از دست دادن دید سه بعدی
- کوری دائم یا مشکلات جدی غیر قابل جبران برای چشم سالم
- ابتلا به نقص بینایی برای تمام عمر برای چشم تنبل
توصیه های پزشکی
والدین گرامی توجه داشته باشید حتمن فرزندتان را تا قبل از ۳ سالگی برای چکاپ های دوره ای نزد چشم پزشک ببرید تا وضعیت بینایی او بررسی شود. حتی برخی از متخصصین کودک، معاینات چشم پزشکی بر روی کودک انجام می دهند و در صورت نیاز او را به چشم پزشک معرفی می کنند.
در زمان مراجعه به پزشک، اگر در نزدیکان و اقوام خود کسی را می شناسید که در دوران کودکی به بیماری های چشمی مثل استرابیسم (لوچی چشم) یا آب مروارید مبتلا بوده است، حتمن به اطلاع پزشک برسانید تا بررسی های دقیق تری انجام دهند.
اگر فرزندتان برای گذاشتن چشم پوش بهانه گیری می کند و اجازه نمی دهد چشم او را ببندید سعی کنید او را متقاعد کنید که این کار به نفع اوست و یا از یک روان شناس کودک کمک بگیرید.
در آخر باید بگویم خوشبختانه در حال حاضر با ابداع روش های نوین پزشکی، بررسی بینایی نوزادان و کودکان با سن های کمتر بسیار راحت تر شده و به راحتی قابل تشخیص است و جای نگرانی نیست اما به شرط اینکه فرزند خود را به موقع نزد چشم پزشک ببرید.
اگر تنبلی چشم به موقع تشخیص داده شود و اقدام به درمان کنید به احتمال خیلی قوی چشم فرزندتان بهبود می یابد، معمولا درمان تا قبل از ۹ سالگی موفقیت آمیز خواهد بود اما هر چه از این سن فاصله بگیرند شانس درمان به همان میزان کاهش می یابد.
اپتومتریست: سحر قاسمی